Rwan Choung Pi Lian Thounu Ani Thouwe? Inpui (Kabui) (Dancing Monologue Series)


Ani chaat sungsa nu, mikhat lang kakhan thang theinu maktabe mikhat riangre theinu chaat khat e. Haza mak e takhwang sanu khatle bangiam ta theinu chaat e. Balaang theimak nu atiyeda rwan sadam me za rwe, rwan phang damme be zarwe dinu lungning lian nu chaat e. Kama na na na heidan ga sunglian thei nu intun tang ga to ongme. 

Kakhan phaango, nang ei anilang tinu bi sungkhut theimak nuwe. Anilang ti rwe kana be be domme. Rwan lang tirwe be takhu ma raang ga kachak swak e. Sathot le tuthei ye. Takhwang salai lu ani chaat lang baningsu ngam makka ong nu dan rwe. Kalenu talei zek e, atiyeda kalenu hung mak aangnu zung bo?

Heiba chuihiakna bakung toga ani Inpui choung braan dingnu dan ongnu ding muga sung tamga hiak thang nuwe. Naosen na choung nat e, patso khatle kaichingpu rwan ding takhwang make rinu zaye. Hale rin thang ro. Sia ye dile rinthangro atiyeda ani choung braan loi hung zuba achaat theiga theiga mut tamnu ding phaang ngam laye. 

Inpui chaat mi raching som tangmak e. Eina raching kariat khatcha lang hingsaap towe balang be Census 2011 om report phange be ani om rough estimate 5000 khakcha zwe. Hagei ga census pi record tomaknu lang kasem add tothang le 8000 khakcha lang ngaak zwe, raching som tang ngam laye.

Atiluga Inpui nambi maktabe Inpui rwan om colony toga ong mak e be Inpui saga rwan chaat meng suilou lu thiap thiap ong ong ngaak zwe. Mi kasem na Inpui tiga se ongnu me atiyeda ani rwan lang sungsei nu chaat pa rwan choung khatle rwan om kheilaik suibazei baiye khatle thei baiye. Ani om thoulaik khatle kheiliak ting ebai bai ga bazwan sat ngamme.

Intun intun Inpui choung kabia nu nam tom khit khit tana rwe. Batak ka rin kale zo be, Changangei, Tamphagei , Pantilong, Sagolband heirwanna Inpui choung ma tomga sizin rwe katamma Tangan choung sizinne. Inmwan bi patso rwanna Tangan choung ding bachoung dan kabia ongda zuba paam toda naosen rwan na suibazei makting bo? Haba om thwei bi Nungtek I & II, Tamenglong khatle Nagaland Inpui rwan tarwe. 

Banile Inpui choung kabianu bi sungkhut thougoi maknu muswak nurwe. Inpui namnai makta zwe maktabe Inpui choung kabia lang makta zwe dinu om excuse katam thang kale ye. Inpui choung kabianu sungkhut maknu tamga amrwe. Inpui choung theiye atiyeda “Busa rubo? Ingai selang bo?” tiza theinu maktbe bakana theinu zwe dinu ding Inpui sa diga kou lang khop kabo? 

Chaat kriangnu thot phun ne be theinwam nu maktabe bachu nwamnu lungning swak lune baning nge. Intun intun aom cousin 30 khaak Inpui choung theimak ka ong ongme. Into zobo? Talei kale hungrwe, Inpui chaat le braan dam ding rwe. 

Na om cousin maktabe naom inkhun bile Inpui choung theimak nu Inpui mi, unao rwan basing tamga amngaak ne. Heirwan Inpui choung theilu dingbo? Katam maba Inpui choung tinu thei om lan rwe. Balang be bani lungning bi Inpui choung theine dinu lungning make.
Rwan choung anina ani omdan kabia ongnu rwan zo:Manipuri, Rongmei/Liangmei/Zeme, Nagamese, English & Hindi.

Inpui choung theimaknu baram kasem hiakthang de.
1. Parents: Kama katakpi nupa rwan na bathou rwe. Nupa na basa banao lang bachoung bachu thang mak zoba tuna bachu thang lang?

2. Location: Inpui sa tamak nu nam bi maktabe namlanu riak la lung nge be nupa Inpui choung kabia le choung theiswak kung dom lune. Balang ba on gong nu riak pi kabia ongnu choung maktabe lamchat katamma baiga bazei lune.

3. Schooling/friends circle/Environment: School biya katamma English, hindi khatle local language katam kabia darwe. Hagei Inpui choung kabia lang bariak maak rwe. Haza mak e, baan rwan le Inpui sa mak e be rwan choung na kabia kale dam rwe.

4. Weak Inpui literature: Inpui literature society ya intun tang ga sontak ka ongme. Meng zuba kama na amnu atiyeda intun tang ga heiba chwan tuthang rwe maktabe tu ongme dinu mu swak mak e. Inpui Naga Baptist Churches Association thweibi Literature Committee nab a chwan tamg tu thang rwe atiyeda haga bakung toga ririak pekla om toga tamga to swak rwe. Inpui literature songa ong nu heina le Inpui choung pibraan onngu we khatle Inpui choung sing ka mak ka ongnu we.

5. Leadership at the local & Union level: Kaichingpu khatle patso rwanna thougoi thang maknu le tamga amrwe. Intun tanga sungbi kaichingpu khatcha na le in in bi maktabe nam nam bi Inpui choung kabia maknu zala ye maktabe Inpui choung pi thei maknu zalaye diga sungna ga kabia nu tu ambo?

6. Weak propagation of language: INBCA na monthly bulletin ga naosen rwan lang taswang khaak kana ngaak e. Inpui choung na hiaknu lairik pasu nu karo tak ngaak e atiyeda publish tomak nu seidarwe. Manpower khatle sian mak tangaak rwe diga lu rwe. Atiluga INU, AISU maktabe nam nam om organization publish toza nu inza amme habing ga to nu mu make. HSO om Reformer Bulletin amme hale irregular towe, Inpui Sangtamtilla bile Chamthwan  amme hale regular tongam mak eatilu mibing lang chai ngam make. 

Intun intun sangwan bathin phun swak ongnu chamthwan ba Kala-khwanbaang za zung nge. Hagei ga patso rwan om contribution maak e tizaye. Chuihiak haikthango rin thang peida hiak thang make. Naosen rwan na Inpui choungla hiaknu khat chale tang ngam make. Patso rwan na nani naosen ding za phaang ongnu zung rwe diba ga laan ne. kaiching pui kama lang ngaak ne. kahin thangnu maak ka lampui baze ngam laye.

7. Assimilation: Ani rwanriak khut baiye khatle bazei baiye. Haga zamak ka ani lu kathwak ani tomga sizinnu tu hoi ye. Rwan riak khut peida chaat khei liak bazwan sat karung damnu ba nalaang alaang kana nu tamga amlang hoi mak e. Hei ya ani intun intun seilian kanu kin rwan le banim mak cho. Ani le patso rwan ke basui nu dan basui ye be za la nu zung rwe.

8. Thousa Maknu: Theiga theiga to mak nu maktabe theiga theiga to ongnu ani lakpi amtam nu rwe. Rwan choung katam sizin ongnu ba theinu atiyeda rwan choung kabia sei yebe ani choung braan taklu rwe dinu lungning bi thang maknu. Church bi ngaak le ingai ingai ngaakle Inpui choung tamga sizin nu ani thou rwe. Inpui choung le Rikrwang na kungtak ka pi thang nu ngaak ne.

Into ga Inpui choung pising ka lat chub o? Kathwei bi Inpui choung pi seilian kaza nu lampui kasem phaang bacham zo.

Rwan choung pilian thounu ani thou mak e. Ani choung ani pising kanu ani thou bahak e.

1. Literature: ILS 1959 kumna ling thounu we atiyeda sangwan sunga kaak chwan tomak ong nuwe. INBCA na literature chwan katam tothou rwe. Atiyeda INBCA om Literature committee ba ri riak om chwan katam tonu zwe bani ding blame to zamak e. Bani tothangnu chwan ding swanka pham swak e. Inpui literature basaang ka ong nu heiya INBCA pan bina ye. Inpui literature Society chwan barapka choika thou maknu ba Inpui ding choung ding kan ngam larwe.

2. Conversation: Ani Inpui sa cham Inpui choung bina za choung kabia kale nu na ani choung dng ani pilian kalang zung rwe. Balang b aani kasem kabia ong nu rwan ga na kania mak e be heiba century loihung nge be Inpui choung kabia mi raching hakna tang bi larwe.

3. Celebration: Bangei bangui bi patso na meiri lui, lamchaat khatle Inpui kheiliak maktabe katei katei rai thang nu bathou taye. Bangei chum nuna ani chaat thi taak lu sia rwe. Ani chaat bangei peida Inpui choung sizin makka rwan chaat choung kabia nu bing ga brapka sia thang ro. Kama bangei ngaak nu intun intun le phunring ong zanu inza amme. Kadai inza amme khatle laam inza amme ha rwan bing ding pi ring thou latlang intun rwe.

4. Social media platforms: Social media bingbi Inpui choungna katam ma hiak kale nu na le ani lang tamga kana nu pi lune. Inpui choung thei maknu rwan le Inpui choung thei nwam nu swak lune haza makka gian ta mak ongnu rwan ga le gian talu ne.

5. Stricter/Compulsory regulations by INU/Village/respective organization: Zamak lainu am zuba INU/Village authority na rakan nu choungsok so thang luga Inpui choung ding kan nu taye. Intun chaat lang na choung natka kabia thang nu mak tabe intun ani cham batak khatcha nungai kale mak lu inswan Inpui chaat ting kan damnu na ani lang kana lune.

If you don’t agree to these arguments, comment below or write to isaacnka@gmail.com

Comments

Popular Posts