Inpui (Kabui) Khanglupbi Kamaisa Lang Ngampinu|Shanti Bariam

Image credit: Isaac Inkah
“To awaken the people, it is the women who must be awakened. Once she is on the move, the family moves, the village move, the nation move”. Pandit Jawaharlal Nehru

Kamaisa lang ngam pinu heiya atun atun ani Inpui khanglup pile bakung to kataknu chwandon khatrwe diga lou we. Atun ani Inpui khanglup bile kamaisa rwan ding thougoi ut-sit thang mak nu, nambata nu khatle ngam pithang mak nu heiza kadouga ong me, heiya pi maak lang kamaisa rwan ding bahei-basing pi bachu chuiga pi bachunu taye. Bahei-basing heiya lian kataknu pottwei (tools) khat e ani singlup pi kale lang. Aniya ani inkhun, nam, chaat khatle talei pisei-pilian thouzo dizuba kamaisarwan lang ngam pinu taye. Nambi, rupkathan bi khatle ruplei bi choungso laaso biba riak pinu taye,”Thei-mudou khatle lousing amnu kamaisa naba in bacha kaye’’.

Napolean na rinnu ga anina theiye hazo “Give me a good mother and I will give you a good nation.” Atibina, Nuh/Kamaisa kasanu dinuwa ingaina hung langbo? Indan nu ding Nuh/kamaisa kasanu koulangbo? Nuh kasanu om bakkaba baiga rin zo diye bi bahei-basing theinu nuh (educated mother) khatle ririak senu ding kasanu nuh diga thei kale ye. Nuh rwan na kasinnu naosen rwan om lamchat bacha thoubi bakung to taknu thou loulang am me. 

Naosen rwan na nuh na tonu, senu khatle kabianu phun bazei lang (influence) baitak e, naosen rwan om kanung (future) khatle chandam (destiny) bacha thang lang nge. Inbina bachu thang damnu hagana kanatnu baketmong pito thang nge, baketmong tipka tanu heiya nuh na rinthang bachu thang nu thweibi thougoiga ong nu sarwan na kasanu batik chanu swak e. Naosen-rwan om kanung la hung ding nu chwandon biya nuh na bakung tokatak nu thousuk (role) loulang am me.

Nuh kasanuna kasanu leinamsa (citizen) phunswak lune. Atibina, ani Inpui talei to kale hungzo dizuba kamaisa-rwan dropout tu nu khatle bapung phaga bahei-basing bachu ngam makka bapaan la chwantu se ung nu bingga kamaga asat ding ga ye. Ani khanglup kale nu phun hungzo dizuba kameisarwan ding kamaga batik chanu gun (quality) amnu bahei-basing pithang nu ta ye. Inpui khanglup bile kamaisa bing ding supsoi soi makka lairik pi bachu luga kasanu leinamsa amlang kamaisia rwan ding kachui thang ding gaye khatle kamaisa ding kaithou ding gaye. 

Kamaisa ding kaithou mak nu chaat haga bi singthou lianthou lang kung nge. Ngam amnu kamaisia pito lang kamaisarwan ding nga bakungri lana bacha chuiga bacha thanglang bathang am me. Aniya Inpui nuh-pah rwan kamaisa rwan ding batik chanu gun amnu bahei-basing (quality education) pithangzo. Inpui nuhrwan ga nang nasa ponbi kamaisa pon hung nge bi nang karo wo, balangbe nangna haba kamaisa ding bacha chuiga bacha luga bahei-basing pitheinu le bachamga ningtingnu kamaisia pi towe bi nangna chaat khatle mikin khat lang bahei-basing pithei thangnu zung rwe.

(Nelson Mandela 1918-2013) na atiga rinne, bahei-basing heina ngam kataknu khutlai rwe atiga heiya na talei ding nga to kale lang sizinne. Atibina, bahei-basingna babaanne, mibing bacham khap-khap ka loulang hak amme. Rikrwaangna kapaisa khatle kamaisa ding talei rambi bachamga lung dam lang dam thang nge, atibariak pina kamaisarwan ding nambata ga teitei kailang swak ung lang mak e. 

Kamaisarwan dingle meithaan pise swak luga kapaisa le diga kut kai karung luga lianthou nu nampak bing bi se bacham lang bathaang amme. Mi kangourwan na tiga rinne, “the hand that rocks the cradle rules the world”. Kamaisa rwan ani insaang thou rizo, atun nani in ungnu kaan lan rwe, thou luga ani khanglup singthou lianthou lang ani kongkhaak khaak tip ka se khutri zo. Ani Inpui talei phunlian lang ani batik amnu kamaisa tolang bathaang am rwe.

So from the above statement, it is quite easy to understand that if the women of Inpui tribe are developed, then the development of our Inpui is guaranteed. So, to achieve this, we need to do away with violence, sexual harassment, and many other issues. Discrimination on the basis of gender is something which will bring a cultural, social-economic and educational difference in the society, that will push back the growth of the Inpui tribe. 

The most effective remedy to this problem is by providing proper education and granting more freedom in their walks of life; making sure that they exercise the “Right to Education” mentioned in the constitution of India. So to promote the goal of women empowerment, it should be promoted from childhood in each and every Inpui family.

Shanti Bariam is the president of Inpui Women's' Union. 
The article first appeared in Kala-Khwanbaang, an annual magazine of Inpui Students' Union, Delhi (ISUD), 2019. 


Comments

Popular Posts