Imparting Cultural Education|Asha Wungnam| Inpui Karing Ngei 2018



Heidannu Inpui chaat om barwan khatle bathuk amtaknu bangei bi Naga Women Union dingle kunga sekhamchak bi bakaan kasem za le sui lou thang ngo diga INU om Presidentna ngai hungnu kaan bi ei karo karo za thangnu we. Thouliak don om bamung bi mi kateina Naga Women Union om President to ong ngaak e be satak lune.

Eiba cultural item bachaat tomnu ‘riak (Ukhrul) lana zwe. Tangkhul to ngaak peida aniom Guest of Honor Leishiyo Keishing, MLA om taraam peklana thouliak om item tam dom latnu we. Ei western Tangkhul ne. Cultural item tom kataknu eidannuna heidan lungsanu thouliak bachaat bachaat phunswak ngamnu Inpui chaat lang aom message pa-aam pi zubo dinu ei kakhan ngaak e. Ei ingaina  Inpui, Rongmei, Liangmei, Zeme chaat rwanna thouliak lungsa ye dinu theinu bo tiyebe Lui-Ngaini bangei bing bi thouliak om item sui sezin  lang zong nge be Tamenglong pek lana mak e be phaang kung nge. Karo tak e, intun le ameithaan bi Dance troupe inzana laam thang da rwe.

Eina kamaisa khatle nu khat toga rin nwamnu be aniom thouliak khatle sekhamchak bi pi bapung phanu heiya kamaisa om kutswak sanu heiyana ye. Ageiya laamnu rwanna kamaisana bachanu traditional pwansin pwansoi colorful totak e. Ageiya kapaisa rwan laa hung tonu jean khongkrao twang lu swak indao phik e. Bani ding sia ye dinu mak e. Jean pantna suite toda rwe. Heidan ga bakung tonu thouliak om bangeipui bibe chaat om potnaat khatchale thangluga ka yebe sachui lune diga kakhan ne. Kapaisa rwan lang le potnaat amngaakne diga balumsa ye. Haga eile bathai ye. Folk dance pi sui laamnu zana ani om identity mak e. Tom kalan bi laam bi laa swak to nun ga le bani team khatcha ye atibriakpina mibing chaat om potnaat thang bachang chui yebe sachui lune dinu alung ning nge. Hei rinne diga nungai maknu tothang mak o.


Heidannu taswang khak phaangsanu program bi eina choungkaang khat kani Naga bing om nu khat toga eina rin nwamnuba ani Manipur biba 16 Naga chaat bing nga baom baom thouliak/custom amme.
Eiya anikum sangwan 54 se ongnu rwe. Tosia lailu kapaisa rwan ding balak balak kamai kale da kapaisa le ei phang lan rwe. Sangwan tam ngaak peida ei rangaak maang zwe. Eina rin nwamnu rin le kapaisa khatchana le ating takhem ngamnu am laye. Balaangba kut tanu bakhou ei sui ding mo dinu kachinu ambriak pinaye. Uniform phunnu khatle michamna ating fight tongamnu Manipur biba maak rwe. Intun le eina rin nwamnu atiga rin lang rwe. Ani Inpui katang rwan le balungpwan nwamnu amngaak laye diga baning nge.
Baom baom thouliak ambriakpina anipupa abaan rwan anina theinu gana loi rwe dinu kakhan thang mak o. Nang khatle ani nung la hung katinu, eina asa pon mak ngaak le nasa amnu gana anao kapaisa lang, awa khatle abaan sa rwan lang aniom thouliak kasanu ba bani lang hoithang sia zo. Aniya Karing Ngei bangei taangnu nung sangwan som inpaangto somni nungla Inpui om folk dance, tales, custom katei katei baraan zanu bakaan hung hung rwe.
Town bi city bi naosen rwan school kaluga aniom cultural identity braan ta rwe. Achia naosen rwanna laa katam tonu bi folktune bi laa katam tolan da rwe. Western om rock song, modern tune gong bi khatle katei katei om bagong bi katam lou luga to kale ongnu mu rwe. Atibriakpina ani eina rin nwamnu maktabe nani takhwaang le bacham ga rinthang nwamnu be heidannu program bi be zanu bing ani om thouliak om item, folk song folktalesna ani naosen rwan ding katun thang zo. Bachu katinu khatle katun thang katinu bapham badat heiya aniya dannu bakaan bahak pi pilang rwe.
Naosen rwan ba February bina December first week tang ga  bani school ka dam briak pina ani om thouliak bachu katinu bakaan maake. Meiri ngai lang bakaan maake atibriakpina heidannu bakaan kung takka rei swaknu bamung bi bani khou chaat thouliak om knowledge bathang bathang pithang nge be soi makka maan lairik thei thounu kaan bi khatle mi khat hung tonu kaan bi ba chaat om thouliak hei amme dinu thei lune. Aom custom ma heiye dinu theiluga banina lung thounu kaan bi sizin lune dinu rinthang nwam me.
Apu apa rwan om bakaan bi patso rwan ding takhwaang tamga to we. Intunna MLA, Minister hung briakpina anina kung takka takhwaang toga oza diga kou luga patso rwan om bagun pi baraannu maktabe patso rwan ding theithang maknu heiya ani khou tamga swak ong rwe dinu rinthang nwam me. Office khatpi ong bacham ngaak le MLA ADC, DC ding takhwang

tonu ma anima patsonu rwan, sangwan inpaang maktabe somna patsonu  ding takhwaang tonuna ani lang bakungtonu khatle sa inkunu we. Heiya ani Naga om thouliak kasanu mak po? Atiyeda heidannu kasanu lamchaat intun ani heiya tamga chui lan rwe.
Nam om krwang , inmwan om hereditary headmen, chief, khunbu, ani  Tangkhulnaba khunlak pa diye. Khunbu ga patso tak ngaak le office senu kaan bi basa tozanu ding patso gana naosen ding ulta takhwaang tonu heiya swak rwe. Nam khat 30 40 inlaak om Gaonbura (GB) village headmen ga 70 80 years patso we be ani takhwaang to pham swake. Ka-ung riak balaang pipham swaknu we heiya aniom hounanu we. Naosen eina nungainu ka ung riakpi ong luga patso samchwapnu maanna langkaang hannu heiya aniom hounanu make. Han ngaak le naosen ei hanne atiyeda patso ding ba pi ung pham swake. Intun kaan heidannu thouliak kasanu ani Naga laak pile baraan damnu dan mu swakna rwe. Atibriakpina heidannu kasanu kheiliak rwanna ani pithou lat lang patso rwanna naosen rwan khou heidannu bakaan bi ani om thouliak maktabe custom ma heirwe dinu choung patso rwanna  bachu thangnu lou nwam me.

Ameithaan bi INU om Presidentna Chief Guest khatle hung ongnu dignitaries nun meithaan Inpui rwanna bathaang amnu pot tamga rin da rwe. Government ding approach tonu wa foreign country om mi ding approach tonu make. Manipur bi ani lungnu om government, ani unao khou takhwaang toga ninu zwe. MLA khatle Minister government rwan khou anina facilities/development phanglang batik chanu Presidentna rinta da rwe. Heirwan bing nga hung ongnu government official bingna kakhan chuiga kakhan luga hung katinu kaan bi lang pa-aam tothang nge be sachui luding bo dinu nani sasa lang suiphaang pui thang lang ei Naga Women Union om President khat toga, Inpui rwan ah achaate diga louluga aom chaat aom members rwan lang banina bathaang amnu developmental projects bing governmentna grant tothang ngo dinu eina rin katin thang lat nwamnu we.

Anung la kabia lang mi tamga am maang briakpina inswan bakaan kasanu kaan bina heidannu meiri rai bacham lat luga aniom naosen rwan ding into ga bacha lang bo khatle into ga kachui thang lang bo maktabe aniom thouliak khatle aniom custom into pithei zubo dinu bakaan lou bacham lat cho dinu rinthang nwam me. Hung katinu naosen rwan lang sung khutka heidannu bamung bina bamu kasem kasem bata luga hunglatnu kaan bi heima saga program setazo dinu rinthang nwam me.
Swanka rwe.

 Asha Wungnam. President, Naga Women Union Manipur (NWUM)
The speech was translated to Inpui by Antriwanbut Khwan team. 

Visit us on YouTube at Antriwanbut Khwan :https://www.youtube.com/watch?v=luZvmdeZd-U

Comments

Popular Posts